Een grote vraag in ons stamboomonderzoek is; hoe kwam JACOB SAMMUELSZ, alias “KRIJSMAN” in 1678 aan de achternaam BRUSEE ?
Droeg zijn vader Samuel deze achternaam al? Als dat zo was, waarom droeg zijn vader en ook hijzelf een bijnaam? Antwoorden vinden op deze vragen was zeer lastig. De enige mogelijkheid om de antwoorden te vinden was zoeken naar verbanden in de archieven.
Brussee is een Frans klinkende naam. En inmiddels bewijzen de Y-dna testen, dat voorvader Jacob Samuelsz Brussee Franse Y-DNA kenmerken moet hebben gedragen Daarnaast laat ook het autosomale DNA van Nic Brussee een Franse oorsprong zien. De naam Brussee zal daarom niet in 1678 uit het niets zijn ontstaan. Nic heeft dus gelijk gehad. De Franse achternaam zal er al geweest zijn. Al zal deze wel onderhevig zijn geweest aan verbasteringen, zeker omdat het een Franse achternaam is. Daarbij was Jacob Samuelzn Brussee analfabeet zoals de meeste mensen in die tijd, zodat de naam fonetische zal zijn door gegeven.
Een chronologisch overzicht van de verschillende schrijfwijzen van de achternaam in de eerste jaren te Rijnsburg:
- 1678 – BRUSÉE
- 1682 – BRUSSÉE
- 1684 – BRESSEE
- 1691 – BRUSSE, foutief getranscribeerd naar BRUTTE. De oorzaak is dat de naam met twee gotische letters S (lange S) werd geschreven. De letter lijkt soms op de letter “t”. De gotische letter “S” wordt tegenwoordig niet meer gebruikt.
- 1695 – BROCIE, is de latijnse versie van de naam. In Frankrijk komt deze versie voor bij de familienaam DE BROUSSE(S) / DE BROSSE(S)
- 1700 – BRUSSÉ
- 1703 – BRUSÈ
- 1707 – BRUIJSE, de uitspraak was toen anders dan tegenwoordig, namelijk: “BRUUSE“
- 1710 – BRUSSJE
- 1735 – BROSSEE
- 1740 – BROSSE
Voor 1678 komt de naam Brussee en varianten al wel voor in de archieven in Nederland en in de landen om ons heen. Echter ik heb geen verband kunnen vinden tussen deze families of personen en Samuel Jacobsen te Rijnsburg.
De Franse schrijfwijzen van de familienaam
De familienaam BRUSSEE komt in de Franse archieven bijna niet voor. Wel de naam BR(O)USSES of BR(O)USSET dat wordt uitgesproken als BR(O)USSEE. De naam BROUSSES is een zeer oude familienaam die ook als BROSSES, BROSSE of BROUSSE geschreven werd. Bij de laatst genoemde variant wordt door de Fransen de laatste letter “E” niet uitgesproken, waardoor de klank is “BROES / BRUUS”.
De Normandische schrijfwijze van de familienaam
In 2016 voordat Nic Brussee de eerste Y-DNA test had gedaan, vroeg hij of de naam Brussee geen BRUCE (uitspraak: BROES) of BRUYS (uitspraak BRUUS) geweest kon zijn. Deze namen komen met name voor op de Britse eilanden. Van deze hoog adellijke familie “DE BRUCE” zijn in de 80-jarige oorlog (1566-1648) een aantal officieren naar de Nederlanden gekomen om te helpen in de strijd tegen de Spanjaarden. De oorsprong van deze familie ligt circa 1000 jaar terug in Normandië, waar de familie genoemd werd BRUSEE of BRUYS.
Ondanks de stokoude Normandische naam BRUSEE leek mij een verwantschap onwaarschijnlijk, omdat de Normandische achternaam in al die eeuwen onderhevig moet zijn geweest aan verbastering van de naam.
Y-DNA vergelijk tussen BRUSSEE en de Schotse familie De BRUCE
Om zekerheid te krijgen wilde Nic een Y-DNA test doen om deze te kunnen vergelijken met personen die afstammen van de Schotse families BRUCE. De verwantschap bleek veel te ver terug in de tijd te liggen. De haplogroep R1b komt wel overeen tot aan de SNP “DF27”, ontstaan rond 2500 v.Chr. Daarna volgt de adellijke Schotse De Bruce familie een andere SNP-reeks. Daarmee is verwantschap met de Schotse Bruce’s uitgesloten.
In hetzelfde Bruce project van Family Tree DNA is wel meer verwantschap via het Y-dna met een Amerikaanse familie BRUCE. Hun stamboom gaat terug tot de Franse hugenoot “Jacques BROUSSE” uit Cognac. Hij vluchtte rond 1685 via Engeland naar Noord-Amerika. De naam BROUSSE veranderde in de V.S. naar de naam BRUCE.
Deze constatering is voor Brussee interessant. De Britse naam BRUCE kan te herleiden zijn naar de Franse naam BROUSSE (uitspraak BROES). De uitspraak van beide namen zijn inderdaad hetzelfde, maar hebben een andere oorsprong.
Deze van oorsprong Franse familie BROUSSE volgt dezelfde SNP-lijn als BRUSSEE tot aan SNP Z206. En behoort daarmee tot dezelfde prehistorische familiegroep als BRUSSEE. De gezamenlijke voorvader van beide families leefde circa 1300 jaar v.Chr.
Deze verwantschap ligt te ver terug om directe voorvaderen te zijn geweest van de Brussee voorvader Samuel Jacobsen. Maar…deze SNP match met vergelijkbare achternaam geeft wel een Franse oorsprong aan. De naam BROUSSE(S) komt in heel Frankrijk voor en is soms wel 1000 jaar geleden ontstaan. De mannen in de families Brousse dragen niet allemaal dezelfde Y-dna kenmerken. Familie’s met dezelfde achternaam kunnen een verschillende oorsprong hebben. Daarbij werd in de Middeleeuwen de naam niet altijd doorgegeven via de vader, maar ook wel via de moeder.
Onderstaande tekst uit het Schotse “Aberdeen Journal” vermeld belangrijke varianten van de achternaam BRUCE:
Bruce— the brushwood.
The author explains that the name Bruce is synonymous with Bruis, Bruys, Brue or Brousse (France).
Bron: archive.org, Aberdeen Journal” Notes and Queries
Wat kan de reden zijn geweest dat voorvader Samuel Jacobsen niet vermeld staat met zijn Franse familienaam?
De meest voor de hand liggende reden is, dat zijn familienaam in 1639 was BRUIJS (17e eeuwse uitspraak BRUUS). Want alleen met deze naamvariant is er een goede verklaring te vinden waarom zijn achternaam niet vermeld staat.
Het Leidse en het Rijnsburgse archief maken namelijk melding van een andere familie (DE) BRUIJS in het 17e eeuwse Rijnsburg. Op deze familie heb ik geen aansluiting kunnen vinden met de Rijnsburgse familie BRUSSEE. Ook droeg deze familie (de) BRUIJS geen bijnaam. Het was een Vlaamse familie die eind 16e eeuw gevlucht was vanuit Gent naar Leiden. Eén nazaat daarvan JOOST WILLEMSZN BRUIJS heeft zich na 1630 in Rijnsburg gevestigd en daar kinderen gekregen. Zijn kinderen zijn op volwassen leeftijd, rond 1670 uit Rijnsburg vertrokken naar Leiden.
Opvallend is dat de periode waarin deze familie BRUIJS in Rijnsburg woonde, overeenkomt met de periode waarin de eerste Brussee’s nog geen vaste achternaam droegen.
Parenteel 4 generaties van de uit Gent afkomstige familie (DE) BRUIJS/BRUUS
I.1 Jost de BRUUS, geboren circa 1550 te Gent, Vlaanderen. Gehuwd voor 1594 met Pietertgen. Zij huwde als weduwe in 1594 te Leiden met Nic(l)aes de Roy, geboren Serrerel, Vlaanderen.
Uit dit huwelijk:
1. Willem de BRUYS (zie II.1).
2. Joost de BRUIJS, saaiwerker,drapier, geboren circa 1580 te Gent, Vlaanderen. Begraven op 28‑02‑1644 te Leiden. Vermelding in Notariële akte van 1624 te Leiden.
Ondertrouwd op 09‑07‑1610 te Leiden ), gehuwd 1610 te Leiden met Maycken LANCKSWAERTS, geboren circa 1580 te Proben, Vlaanderen. Getuigen huwelijk: Willem de Bruys (broer), Joryntgen Lanckswaerts (zus)
II.1 Willem de BRUYS, saaiwerker, geboren circa 1578 te Gent, Vlaanderen. Overleden <09‑1623.
Ondertrouwd op 20‑04‑1607 te Leiden (getuige(n): Joost de Bruys (broer bruidegom), Lysbeth Coolssoons(moeder bruid). Gehuwd met Maeycken Coolssoons COELSENS, geboren circa 1580. Als wweduwe hertrouwd op 20‑09‑1623 te Leiden met Jan/Johannes de la BEU / de LABIE, passementwerker, geboren circa 1580.
Uit dit huwelijk:
1. Joost Willems Bruys de BRUIS (zie III.1).
III.1 Joost Willems de Bruys de BRUIS, geboren circa 1610. Wonende te Rijnsburg. Doopgetuige op 20‑09‑1630 te Leiden in de N.H. Pieterskerk van “Elisabeth Delabeu”, zijn halfzusje uit het tweede huwelijk van zijn moeder., zie afbeelding 1.
Vermelding in de Morgenboeken van Rijnsburg uit 1656: Bruys, Joost; aangeslagen voor 2‑0‑0. Bron: archieven.nl-,folio 89, pag.101‑40. Zie afbeelding 2.
Joost Willemsz (de) Bruijs was gehuwd met een onbekende vrouw.
Uit dit huwelijk:
1. Willem Joosten de BRUIJS / de BRUYS (zie IV).
2. Lysbeth Joosten de BRUYS, geboren circa 1650 te Rijnsburg. Ondertrouwd op 18‑07‑1680 te Leiden met Alewijn Arents van der MOL, geboren circa 1650 (gezindte: N.H.). Weduwnaar van Geertge van Kouwenhoven.
3. Daniel Joosten de BRUIJS / BRUS, geboren circa 1650. Getuige bij dopen N.H. Hooglandse kerk Leiden:
d.d. 8‑8‑1675 van Rachel de BRUS.
d.d. 27‑4‑1681 van Joost de BRUIJS.
IV.1 Willem Joosten de Bruijs / de BRUYS, warmoezier, geboren circa 1645 te Rijnsburg.
Ondertrouwd op 11‑03‑1671 te Leiden met Annetgen Jacobs van Oostervande (van OOSTRENDE), geboren circa 1647 te Leiden (getuigen): Pieter van Laere (oom uit Oegstgeest), Sara Jacobs (schoonzus)). Gehuwd als jongeman, geboren en wonende te Rijnsburg. En jongedochter, geboren te Leiden en wonende te Oude Rijn.
Uit dit huwelijk:
1. Jacob Willemsz de BRUIJS, geboren circa 1673. Doopgetuige in 1703 te Leiden, van het kind: Willem van Trigt, met de ouders: Hendrik en Rachel de Bruijs (zus).
2. Rachel de Bruys de BRUS, gedoopt (N.H.) op 08‑08‑1675 te Leiden (getuigen: Daniel Joostenz de Brus, Maartjen Hendriksdr, Lijsbet Joostendr.). Toevoeging onderzoeker achternaam: vader is W. Joosten de Bruijs, zie kerk ondertr., reg V, fol70.
Ondertrouwd op 26‑04‑1698 te Leiden met Hendrick van TRIGHT, geboren circa 1675, getuigen: Lysbeth de Bruys (meui=tante), Barent Heyendael).
3. Joost Willemsz de BRUIJS, gedoopt (N.H.) op 27‑04‑1681 te Leiden (getuigen: Daniel en Lysbeth de Bruijs, Maartje Hendriks).
Samuel Jacobsen kwam vermoedelijk uit een andere familie BRUIJS
Uit een Leidse notariële akte van 1631 blijkt dat er een JAN JACOBSEN BRUIJS woonde te Lisse. Zijn patroniem komt overeen met Samuel Jacobsen en hij leefde in dezelfde periode. De akte uit 1631 blijkt een zeer interessant aanknopingspunt te zijn. Hierover is meer te lezen in hoofdstuk 2.5 – Bronnen van Jan Jacobsen Bruijs.
In het eerder genoemde chronologische overzicht van de verschillende schrijfwijzen van de achternaam Brussee te Rijnsburg komt in de archieven éénmaal de naam BRUIJSE voor.
In 1678 werd te Rijnsburg door de Brussee voorvader Jacob Samuelsz niet de naam BRUIJS (BRUUS) aangenomen. Ik vermoed omdat hij en zijn familie weer de oorspronkelijke Franse achternaam van zijn grootvader wilde dragen. Die achternaam staat in het oudst gevonden Nederlandse archiefstuk uit 1603 waarin de naam BROUSSÉ voor het eerst vermeld wordt.
Zoals de bron van het “Aberdeen Journal” aangeeft, wordt de naam BROUSSE ook geschreven als BRUYS of BRUIJS en op de Britse eilanden ook als BRUCE. Al deze naamvarianten droeg de vermoedelijke vader van Samuel Jacobsen. Meer over deze vondsten staan beschreven in hoofdstuk 2.6.
Geschreven door Lisanne Imholz-Komijn. Copyright 2022/2023